Je kunt geen krant of managementblad openslaan en het gaat over burn-out. En laten we wel wezen, dat is op dit moment een groot probleem. De cijfers fluctueren wat maar het lijkt erop dat rond de 13% van de Nederlandse werknemers kampt met burn-out. Dat is in de eerste plaats heel vervelend voor de betrokken personen maar niet alleen voor hen. Collega's hebben daar ook last van en zelfs klanten kunnen het heel onplezierig vinden dat hun vaste contactpersoon een tijd uit de running is. Kortom: alleen maar verliezers.
Interessant is dat het 15 jaar geleden vooral 45 plussers waren en tegenwoordig zijn ze 10 of 15 jaar jonger. Maar er is mijns inziens een nog groter probleem, in ieder geval in absolute aantallen. Dat verschijnsel noem ik 'aangeleerde hulpeloosheid'. In gewoon Nederlands gaat het om het verschijnsel waarbij mensen hun werk gewoon doen maar zonder heel veel plezier, een beetje op de automatische piloot en zonder inspiratie voor extra inspanningen, eigen initiatief of innovatie. Het merkwaardige is dat dezelfde mensen in hun privé-situatie wel verantwoordelijkheid en initiatieven nemen of zwaarwegende beslissingen nemen rond hypotheken, aanschaf auto of andere kwesties van enige importantie. Waarom thuis wel en op het werk niet? Mijn hypothese is dat er een aantal factoren is die die aangeleerde hulpeloosheid verklaren: omvang van de organisatie (te groot, ontbreken van menselijke maat), veel regels en bureaucratie, zeer lange dienstverbanden en geringe (interne) mobiliteit en top-down aansturing. Kennelijk een fatale mix in relatie tot bevlogen werken. Waar me dat vooral (maar zeker niet uitsluitend) is opgevallen is in de Zorg. Terwijl uitgerekend daar mensen gaan werken met een flinke dosis intrinsieke motivatie en de grootse voldoening van het werk zelf moet komen. En waar de onvrijwillige klant = de patiënt/client het meeste merkt van de manier waarop die zorgverlener zijn of haar werk doet. Ik denk dat een fors deel van de mensen met burn-out al een tijdje last had van aangeleerde hulpeloosheid. Werken aan het structureel verminderen van burn-out is uiteraard van het grootste belang maar voor die 13% ligt een stuwmeer van medewerkers waar langzaam maar zeker het plezier en de lol uit het werk is verdwenen. Die moe worden van de zoveelste reorganisatie of silver-bullet. Of dat nu Lean, Agile werken of scrum is. Ga eerst eens gewoon met je medewerkers in gesprek en vraag ze wat je als organisatie en manager moet doen om er voor te zorgen dat ze net als thuis verantwoordelijkheid nemen voor hun werk en het plezier daarin. Ik durf te stellen dat het werken aan de bevlogenheid van je medewerkers niet alleen minder burn-out oplevert maar veel meer medewerkers beter in hun vel laat komen. Dat merken niet alleen zij zelf, maar ook hun collega's en hun klanten. Alleen maar winnaars.
Paul Uittenbogaard
19 oktober 2018